İlkokula kayıt olacaktım, istenilen evraklar arasında vesikalık fotoğrafta vardı. Rahmetli annemle gitmiştik Aliağa Camisinin duvarının dibinde, kaldırımın üstündeki fotoğrafçıya. Neredeyse caminin duvarına yaslanmış şekilde kımıldamadan ayakta durdurmuşlardı beni; karşımda üçayaklı bir sehpanın üstündeki körüklü bir kutuya kımıldamadan dikkatle bakmamı istemişti fotoğrafçı. Birkaç dakika sonra “arabı”nı (fotoğrafın negatif baskısını) ve dört tane fotoğrafı verdi bize. Hatırladığım ilk fotoğrafımı böyle çekinmiştim. Hâlâ gözlerimin önünden gitmeyen o fotoğrafçı ve hatırladığım ilk fotoğraf makinesi de oydu…
Meğer bugüne kadar görmediğim ne kadar çok fotoğraf makinesi varmış… Bir gezi dönüşünde tesadüfen uğradığımız Malatya’da, fotoğraf makinesi müzesinde birbirinden farklı binlerce fotoğraf makinesini bir arada görünce, bugün cep telefonlarıyla kolayca çektiğimiz fotoğrafın ve fotoğraf makinelerin geçirdiği aşamaların bu kadar farklı olacağını düşünmemiştim bile…
Sanat Sokağı’nda Malatya’nın geleneksel sivil mimarisine uygun biçimde taş, kerpiç ve ahşap malzemelerden yapılmış iki katlı bir konağın önündeydik. Tabelada “Malatya Fotoğraf Müzesi” yazıyor. Sokağa açılan geniş çift kanatlı ahşap kapısından içeri giriyoruz, müzeye. Güleryüzlü görevliler karşılıyor ve anlatarak gezdiriyorlar bizi…
Giriş katta fotoğrafçılıkta kullanılan aksesuarlara ayrılmış; 55 ayrı segmente 3600 çeşit aksesuarlar sergileniyor. Etiketlerini okuyup her birine meraklı gözlerle bakarak vitrinlerin birinden diğerine geçiyoruz. Aralarında farklı ebatlarda flaşlar, objektif ve lensler, uzatma deklanşörleri, tripotlar, makine pil ve kılıfları, film sarma makineleri ve fotoğraf albümlerinin onlarca çeşidi… Bir diğer odada ise fotoğrafçılığa ait yüzün üzerinde kitap, albüm ile yerli ve yabancı fotoğraf sanatçılarına ait yüzlerce imzalı fotoğraf sergileniyor.
Her birini merakla izlediğimiz aksesuarlardan sonra konağın ikinci katına yöneliyoruz; ahşap merdivenlerden çıkıyoruz yukarıya. İkinci katın geniş ve ferah salonunda duvara yaslanmış vitrinlerde ve orta kısma konulmuş cam teşhir masalarında sanki bir fotoğraf makineleri denizine düşmüşüz… Gördüğümüz her bir fotoğraf makinesi bir yandan teknolojinin gelişimini öbür yandan hangi zaman diliminde olursa olsun insanoğlunun üreten ve geliştiren yeteneğinin neler yapabildiğini örnekleriyle sergiliyor gözlerimize… Her biri merakımızı ve hayretimizi artıyor sürekli…
Koleksiyoner Tamer Selçuk 33 yılda toplamış bu makineleri ve bu müze Malatya Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenmiş. Türkiye’nin alanında en büyük müzesi olan müze 30 Eylül 2017’de açılmış. Görevlinin ifadesiyle %95’i çalışır vaziyetteymiş makinelerin. Ve teknik ekip tarafından belirli aralıklarla tamamı elden geçirilip bakımları yapılıyormuş. 44 ayrı segmentte 2023 fotoğraf makinesi sergileniyor vitrinlerde. Fotoğraf makinelerinin yanlarına konulmuş kısa tanıtım bilgilerini okuyarak izlemeye başlıyoruz ilk vitrinden başlayarak… 1876’dan bugüne kronolojik sıraya göre vitrinlere yerleştirilen fotoğraf makineleri çeşitlerine göre de kategorilere ayrılmış: Körüklü (katlanabilir) makineler, büyük format refleks, press makineler, TLR, SLR, APS makineler, projeksiyon makineleri, kutu, aynasız, aleminüt, panoramik, küçük boy dedektif ve casus makineleri, stereoskopik, sualtı, tıbbi teknik ve ahşap makineler, dijital makineler, nadir bulunan altın kaplama fotoğraf makineleri, Fransız yapımı ahşap ayaklı fotoğraf makinesi ayrıca 8 ve 16 milimetre kameralar, sinema makineleri, çeşit çeşit, boy boy… Müzede her model makineden sadece bir adet bulunuyor…
En ilginci 1800’li yıllardan bugüne özellikle I. ve II. Dünya Savaşlarında ve Soğuk Savaş dönemlerinde ve değişik amaçlarla yaygın şekilde kullanılan yaklaşık 170 farklı nitelik ve tasarımda casus ve dedektif fotoğraf makinesi sergileniyor müzede… Alman ve Amerikan özel yapımı olan 1886 yılına ait su matarası içerisindeki gizli makine aynı anda altı poz çekebilme özelliğine sahip. Yine, 1904-1912 yıllarından kalma cep saatinde gizlenen ve dört poz çekebilen casus fotoğraf makinesi ise görmeğe değer. Bir diğer ise 1990’lı yıllara ait kitabın içerisine yerleştirilen Çin yapımı casus makine. Ve diğerleri ayakkabı altında topuk kameralar, anahtarlık, dürbün, çakmak ve radyo içine gizlenmiş, şemsiye kolu olarak tasarlanmış casus makineleri insanı hayrette bırakıyor. Ve drone makinelerinin atası sayılabilen bir başkası ise 1907 model, posta güvercinlerinin boynuna takılarak kullanılıyormuş. Yine karanlıkta gizli belgeleri çekebilmek için magnezyum flaş ampullerinin de kullanıldığı bir diğer makine…
Müzede ilgi çeken makinelerden bir kısmı da özel üretim makineler… Dünyada sadece üç yüz adet üretilmiş olan 24 ayar altın kaplama Mamiya RB 67 modeli ile yine sadece bin adet üretilmiş olan 24 ayar altın kaplama Hasselblad 2000FC makineler müzenin en kıymetlilerinden… Yine özel olarak çocuklar için hazırlanan, olimpiyat oyunları, futbol turnuvaları için tasarlananlar, su altı makineleri ve firma logolarını taşıyan az sayıda imal edilmiş makineler de ilgi çekiyor.
İkinci katta ki diğer bir kısım ise sinema salonu ve objeleri. Haftada belirli günlerde filim gösterimlerinin yapıldığı 20 kişilik küçük bir salon ile 1890’lardan bugüne sinemalarda kullanılan yüzü aşkın obje sergileniyor. Yine küçük bir oda ise fotoğrafçılığın önemli mekânlarından biri olan karanlık oda olarak düzenlenmiş. Agrandizörden yıkama tanklarına kadar kırkı aşkın objenin sergilendiği bu odada isteyenler filimlerinin yıkama ve kart baskısını yapabiliyorlar.
Birisi ikinci katta diğeri sokağa açılan giriş kapısı önündeki iki ayrı anı köşesinde diğer ziyaretçiler gibi siyah beyaz anı fotoğrafımızı çektirerek ayrılıyoruz Malatya Fotoğraf Müzesi’nden… Malatya Sanat Sokağı’nda devam ediyoruz gezimize… Sırada aynı sokakta yer alan Radyo Gramafon Müzesi, Çocuk Oyun Evi ve Oyuncak Müzesi, Basın Müzesi…
Elimizde ise geleceğe bir hatıra olarak kalacak olan siyah-beyaz fotoğraflarımız… Müze içerisindekiler ise dünden bugüne ve geleceğe kalanlar…
Müze, bir kuşağın geleceğe kalan hafızası…