Vehbi Cem Aşkun’un iki ciltlik Sivas Folkloru adlı eseri
1940 ve 41 yıllarında yayınlanmıştı. Eserin içeriğinde
folklorun ilgi alanına giren konuların dışında Sivaslı
şairlere, âşıklara da yer verilmişti. Sivas Halkevi Dil,
Tarih ve Edebiyat Kolu’nun bir başka yayını ise 1948
yılında Vehbi Cem Aşkun’un “Sivas Şairleri” adlı
çalışmasıydı.
Cumhuriyetin aydınlığını Anadolu’ya götüren
öğretmenlerimizden Ahmet Kutsi Tecer’in Sivas’ta başlattığı
Âşıklar Bayramı, yeni bir silkinişin başlangıcı olmuştu. Bu
silkiniş, 1964’te İbrahim Aslanoğlu tarafından Sivas’ta
düzenlenen Âşıklar Bayramında ve 1966 yılından itibaren
süreklilik gösteren Konya Âşıklar Bayramı’nda
sürdürülmüştü.
Ahmet Kutsi Tecer’in 1931 yılında düzenlediği Aşıklar
bayramı önemliydi. Çünkü, Birinci Dünya Harbi’nin
arkasından başlayan Kurtuluş savaşı, Anadolu insanını,
yıllarca cepheden cepheye koşturmuş, hemen hemen bir
kuşak vatan uğruna yok olmuştu. Bu nedenle 20.Yüzyılın ilk
çeyreği, Âşıklık geleneğinin can çekiştiği yıllardı. Ayrıca 19
uncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren çeşitli nedenlerle halk
şairlerimiz, divan şairlerine özenmeye başlamış, halk şiirinin
temel niteliğinden olan arı duru dil terk edilmiş, halk şiirinde
özentili ve başarısız Osmanlıca kullanılmıştı. Divan şiirinde
bulunan nazım türleri, abartılı ve özentili olarak halk şiirine
girmişti. Bir başka anlatımla Halk şirinin özü bozulmaya yüz
tutmuştu. Sözünü ettiğimiz aşıklar bayramları, kaybolma ve
bozulma eğilimi gösteren geleneğin özüne dönmesine katkı
sağlamıştı.
Ahmet Kutsi Tecer ve Muzaffer Sarısözen’in Sivas’ta
kurduğu Halk Şairleri Koruma Derneğinin ilk olarak 5 Kasım
1931 tarihinde düzenlediği Halk Şairleri Bayramı üç gün
sürmüştü. Bayram bir yıl sonra tekrarlanmıştı. Aralarında
Âşık Veysel, Revani, Suzani, Âşık Süleyman’ın (Fahri),
Karslı Mehmet, Hikâyeci Ağa Dayı, Âşık Müştak, Yarım Ali,
Talibi, Aşık Yusuf, Sanatı, Âşık Ali (İcazet) gibi aşıkların
bazıları ilk defa köylerinden dışarı çıkmışlardı. Ahmet Kutsi
Tecer’in hazırladığı 16 sayfalık kitapçıkta, bu aşıkların şiir ve
destanları da yer almıştı.
Başta Aşık Veysel olmak üzere birçok aşığın “ayak bağını”
Ahmet Kutsi Tecer çözmüştü. Cumhuriyet aydını Ahmet
Kutsi Tecer olmasaydı bir Aşık Veysel olur muydu? Büyük
bir ihtimalle, Sivrialan köyünde gözleri görmez şunun bunun
bakımına muhtaç bir adam olarak hayatını sürdürürdü.
İkinci Âşıklar Bayramı ‘Sivas Halk Şairleri Bayramı’ adıyla
30 Ekim 1964 tarihinde İbrahim Aslanoğlu’nun önderliğinde
ve 59. Tümen Komutanı General Fuat Doğu’nun
destekleriyle yapılmıştı. Bu bayramda da birçok yeni halk
şairi keşfedilmişti. Kangallı kadın Âşık Derdiment’i örnek
gösterebiliriz.
Cumhuriyet döneminde halk şairlerimiz, önceki yüzyılın
özentisinden kurtuldu. Şiirlerini yalın dille, hece ölçüsüyle,
ulusal nazım şekillerimize uygun olarak söylediler.
Âşıklar, Cumhuriyetin arifesinde, yurdun uğradığı işgalleri,
Kurtuluş Savaşı’nı destanlarıyla anlatmıştı Daha sonraki
yıllarda Cumhuriyet’i ve Cumhuriyet’i bize bağışlayan
Mustafa Kemal Atatürk’ü yücelten şiirler söylediler.
Cumhuriyet döneminde radyo, daha sonra televizyon
yayınlarının başlaması, ses ve görüntülü iletişimin baş
döndürücü bir hızla çoğalması, doğal olarak âşıklık
geleneğinin de değişmesine yol açtı.
Öte yandan anonim halk edebiyatı ürünlerinden atasözü,
ağıt, mâni, bilmece, halk hikâyeleri gibi sözlü, pek çoğu
ezgili ortak halk ürünleri de Cumhuriyet döneminde derlendi,
dergilerde, kitaplarda yayınlandı.
Sonuç olarak halk edebiyatının dar mecralardan kurtulup,
geniş alanlara ve kitlelere yayılmasını sanat olarak kabul
edilmesini Cumhuriyet, sağladı. Bu yolda emeği geçenlere
onlarca aydınımızı saygı ile anıyor Tanrı’dan rahmet
diliyoruz.